Είστε εδώ:
Αρχική > ΕΡΕΥΝΑ > Το ναυάγιο του Empire Patrol και οι πρόσφυγες του Καστελλορίζου

Το ναυάγιο του Empire Patrol και οι πρόσφυγες του Καστελλορίζου

Η 29η Σεπτεμβρίου 1945, είναι χαραγμένη στη μνήμη των Καστελλοριζιών, αλλά και όλων των Ελλήνων. Την ημέρα εκείνη πήρε φωτιά – κάτω από άγνωστες συνθήκες – το Empire Patrol, που μετέφερε Καστελλοριζιούς που είχαν καταφύγει στην Αίγυπτο και επέστρεφαν στο νησί τους.
Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943 η Ιταλία συνθηκολόγησε και οι Άγγλοι, που ήθελαν το Καστελλόριζο για σταθμό ανεφοδιασμού, πραγματοποίησαν απόβαση στο νησί. Οι Γερμανοί, βομβάρδισαν το νησί στις 17 Οκτωβρίου 1943. Την 6η Ιουλίου του 1944, έγινε και ο εμπρησμός των σπιτιών και οι λεηλασίες. Το νησί ερημώθηκε.
Οι περισσότεροι κάτοικοι του Καστελλορίζου, με την προτροπή των Εγγλέζων, εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και βρίσκουν προσωρινά, καταφύγιο στα απέναντι παράλια της Τουρκίας. Μετά πήγαν στην Κύπρο και ακολούθως στη Νουζεϊράτ, όπου συγκεντρώνονταν Δωδεκανήσιοι από όλα τα νησιά του νοτίου Αιγαίου. Στη συνέχεια πήγαν στο στρατόπεδο El Shat.
Τρία επιβατηγά πλοία ναυλώθηκαν να μεταφέρουν απο την Αίγυπτο στο Καστελλόριζο τους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Τα δύο πρώτα πλοία κατέπλευσαν στο νησί χωρίς κανένα πρόβλημα. Όμως, το τρίτο πλοίο, το «Empire Patrol» αναχώρησε από το Πορτ Σάϊτ, όμως πήρε φωτιά 56 ναυτικά μίλια βόρεια του Πόρτ Σάϊντ με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 33 πρόσφυγες, ανάμεσα τους ήταν 14 παιδιά.

Οι σκηνές που περιέγραψαν οι επιζώντες ήταν εφιαλτικές. Οι περισσότεροι από τους επιβάτες έπεσαν στη θάλασσα για να μην καούν ζωντανοί, ενώ άλλοι παρέμεναν πάνω στο πλοίο. Το φλεγόμενο πλοίο προσέγγισε ευτυχώς το αγγλικό αεροπλανοφόρο το H.M.S. Trouncer και άρχισε η επιχείρηση διάσωσης. Με το αεροπλανοφόρο οι πρόσφυγες από το Καστελλόριζο επέστρεψαν στην Αίγυπτο, όπου η εκεί ελληνική παροικία τους περιέθαλψε.

Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης, που ήταν παιδί τότε και έζησε και την φυγή και την προσφυγιά και το ναυάγιο περιγράφει: “Φύγαμε το 1943 γιατί μας το επέβαλαν οι Εγγλέζοι. Ειδικά όσες οικογένειες ήταν στοχοποιημένες από την αντίστασή τους εναντίον των Ιταλών και μέσα σε αυτές ήταν και η δικιά μας, αφού ο πατέρας μου είχε φυλακιστεί από τους Ιταλούς. Μέχρι τη συνθηκολόγηση οι Ιταλοί είχαν μία δύναμη που έφτασε έως και τις 2.500 άνδρες. Το Καστελλόριζο είχε πληθυσμό που έφτασε έως και τις 12.000. Άλλοι λοιπόν έφυγαν πρόσφυγες στα τουρκικά παράλια, άλλοι με εμπορικά πλοία στην Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, το Λίβανο, άλλοι βρέθηκαν στη Λαττάκεια της Συρίας. Η ομάδα που ήταν η οικογένειά μου, κοντά 1.000 πρόσφυγες φύγαμε με αποβατικά των Εγγλέζων και βρεθήκαμε στη Δεκέλεια της Κύπρου, αλλά επειδή ανακατεύτηκε ο πατέρας μου στα εσωτερικά της Κύπρου, μετά από λίγους μήνες μας απέλασαν με αρματαγωγό στη Γάζα και ακολούθως στο στρατόπεδο της Νουζεϊράτ, όπου μέναμε σε μεγάλα αντίσκηνα. Επειδή τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλοκρατούμενα θεωρητικά ήμασταν Ιταλοί υπήκοοι, αλλά με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την αφαίρεση των ιταλικών διαβατηρίων, δεν είχαμε ούτε ελληνικά, ήμασταν λοιπόν «μετέωροι».
Στην αφήγηση του ο Β. Χατζηγιαννάκης πρόσθεσε: “Να προσθέσω ότι ο πατέρας μου ήταν γιατρός και υποχρεωτικά είχε κάνει διετή θητεία σε ιταλικό πανεπιστήμιο.Τελικά μετά από διάφορες περιπέτειες, έγινε λοχαγός υγειονομικού στις αμερικάνικες δυνάμεις και ακολούθως εξελίχτηκε βαθμολογικά”. Περιγράφοντας το ναυάγιο είπε: “Επιστρέφαμε για το Καστελλόριζο το 1945 με το Empire Patrol και επειδή ο πατέρας ήταν αξιωματικός είχαμε καμπίνα. Είχαμε μαζί μας και γλυκά και είχαμε πει να τα ανοίξουμε όταν θα φτάναμε στο Καστελλόριζο. Η μητέρα μου μέσα στην καμπίνα, είδε ένα όνειρο με τον Εσταυρωμένο και το αγκάθινο στεφάνι. Λίγη ώρα μετά είδαμε από τα φινιστρίνια,  ανθρώπους να πέφτουν στα θάλασσα. Η φωτιά στο πλοίο δεν εξακριβώθηκε ποτέ πώς προέκυψε, άλλοι είπαν για γερμανικό υποβρύχιο, άλλοι για Γερμανούς δολιοφθορείς που είχαν τρυπώσει στο πλοίο.Πάντως εγώ είδα σωλήνες που είχαν κοπεί εγκάρσια σε αρκετά σημεία και έτσι ήταν αδύνατον να δουλέψουν οι αντλίες κατάσβεσης. Επίσης το πλοίο είχε εξοπλισμό και η φωτιά δημιούργησε εκρήξεις στα πυρομαχικά. Η φωτιά κράτησε 36 ώρες μέχρι να βυθιστεί το πλοίο. Ανεβήκαμε με βρεγμένες κουβέρτες στο κατάστρωμα. Στο πλοίο επέβαιναν 562 πρόσφυγες και είχε πλήρωμα 132 Ιταλούς ναύτες, που όταν ξέσπασε η φωτιά το έσκασαν με τις βάρκες και μας παράτησαν.Έβραζε το νερό της θάλασσας από την πυρκαγιά, επίσης ένα κοριτσάκι έχασε τη ζωή του όταν κατασπαράχτηκε από θαλάσσιο κήτος, μάλλον σκυλόψαρο, ήμουν από τους αυτόπτες μάρτυρες αυτού του τραγικού περιστατικού.Σωθήκαμε από την παρέμβαση του παππού μου Βασίλη, που μας κατέβασε με σχεδία και διασωθήκαμε από το αεροπλανοφόρο. Αρχικά διέσωσε τα παιδιά, μετά τις γυναίκες και μετά τους άνδρες”. Επίσης, ο Β. Χατζηγιαννάκης, για την επιστροφή της οικογένειας του, το 1947, αναφέρει: “Το Καστελλόριζο είχε πλούτο και αρχοντιά λόγω των ναυτικών επαγγελμάτων που προϋπήρχαν του πολέμου. Είχε 3.440 σπίτια. Μετά τους βομβαρδισμούς, αλλά και την πυρκαγιά, είχαν καταστραφεί, ενώ έγιναν και λεηλασίες. Πολλά ακούστηκαν για το αν την πυρκαγιά την έβαλαν οι Εγγλέζοι ώστε να καλύψουν τις λεηλασίες τους. Μιλάμε για εποχές που κρύβονταν πουγγιά στα σπίτια. Μαχαιροπήρουνα, καθρέφτες, τάπητες, τα είδαμε με τα μάτια μας στα παζάρια της Δεκέλειας Κύπρου από τους Εγγλέζους. Παρά τις δυσκολίες όμως καταφέραμε και ορθοποδήσαμε”.
ΤΟ EMPIRE PATROL
Το πλοίο, ναυπηγ’ηθηκε το 1928, στα ναυπηγεία Stabilimento Tecnico Triestino, στην Τεργέστη και αρχικά είχε ονομαστεί RODI. Συνολικά υπήρξαν τέσσερα αδελφά πλοία, τα EGEO, CITTA DI BARI, EGITTO και το RODI, που ναυπηγήθηκαν εκείνη την εποχή. Είχαν μήκος 96 m, πλάτος 13,7mκαι ήταν 3.334 τόνων.
Αλλά και τα τέσσερα ιταλικά πλοία είχαν τραγική κατάληξη! Το EGEO βυθίστηκε στις 24.4.1941 στην Τρίπολη της Λιβύης, το EGITTO 1.3.1942 από τη Μεσίνα για τον κόλπο του Τάραντα και το CITTA DI BARI χάθηκε νωρίτερα από όλα, στις 3.5.1941, στο λιμάνι της Τρίπολης στη Λιβύη.
Το RODI είχε και ένα σοβαρό ατύχημα. Στις 20 Φλεβάρη 1935, στη δίοδο Τεργέστη για τη Βενετία το RODI συγκρούστηκε με το γιουγκοσλάβικο SS VILA, όπου και το βύθισε, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 4 μέλη από το πλήρωμα του φορτηγού
Από τις 7 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 1939, το πλοίο παρέμεινε στα ναυπηγεία του Monfalcone. Ενώ από τις 2 Ιουνίου 1939 έως την 1η Μαρτίου 1940, πραγματοποίησε μια σειρά από έκτακτες διαδρομές και εξυπηρετούσε τα διάφορα λιμάνια της Αδριατικής. Στις 2 Μαρτίου ανέλαβε τη γραμμή (Τεργέστη – Βενετία – Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου) και στις 11.6.1940 ακινητοποιήθηκε από τις αγγλοαμερικανικές δυνάμεις, συνοδεύτηκε στη Μάλτα και από τότε άλλαξε χέρια και όνομα.
Τότε ονομάσθηκε το EMPIRE PATROL έως την 29η Σεπτεμβρίου 1945, ημέρα Σάββατο, που καταστράφηκε στο τελευταίο ταξίδι.

Top